Επιμονή και υπομονή για την ανάπτυξη ναυτικής διαιτησίας στην Ελλάδα

Χρειάζεται υπομονή και επιμονή. Το συμπέρασμα αυτό προέκυψε στην ημερίδα που οργάνωσε πρόσφατα το Ναυτικό Επιμελητήριο Ελλάδος στο Ίδρυμα Ευγενίδου με θέμα τη Ναυτική Διαιτησία και τις προοπτικές ανάπτυξης της και στη χώρα μας.

Στην ημερίδα μίλησαν ο κ. Ιωάννης Τσατσάς, πρόεδρος διαιτητών Λονδίνου, ο οποίος ανέπτυξε το θέμα «Η διαιτησία στο Λονδίνο και το μέλλον της» ο κ. Γρηγόρης Τιμαγένης, δικηγόρος, διαιτητής στο ΝΕΕ και μέλος της Ένωσης για τη Ναυτική Διαιτησία στον Πειραιά, με θέμα: Η διαιτησία στο ΝΕΕ και οι προοπτικές της, και ο κ. Νικόλαος Τσαβλίρης, μέλος διοικητικού συμβουλίου ΝΕΕ, ο οποίος παρουσίασε το θέμα: Ναυτική Διαιτησία στην Ελλάδα - Απόψεις και Προβληματισμοί από την Σκοπιά του Πλοιοκτήτη.

Την εκδήλωση άνοιξε ο πρόεδρος του ΝΕΕ κ. Γιώργος Γράτσος ενώ χαιρετισμό απηύθυνε ο υφυπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας, Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής Πάνος Καμμένος.

Επισημαίνεται ότι το Ναυτικό Επιμελητήριο της Ελλάδος, είναι φορέας με επίσημη ιδιότητα να διεξάγει Ναυτικές Διαιτησίες σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία. Επίσης ναυτική διαιτησία ασκεί και η νεοσυσταθείσα Ένωση για τη ναυτική διαιτησία.

Όπως έγινε γνωστό στην ημερίδα το 2008 πραγματοποιήθηκαν στη χώρα μας τέσσερις διαιτησίες. Τρεις στο πλαίσιο του ΝΕΕ και μία στο πλαίσιο της Ένωσης για τη ναυτική διαιτησία. Τον ίδιο χρόνο στο Λονδίνο το παγκόσμιο κέντρο της Ναυτικής Διαιτησίας εξετάσθηκαν τουλάχιστον 1280 υποθέσεις.

Οι λόγοι που το Λονδίνο ανεδείχθη σε κέντρο της παγκόσμιας ναυτικής διαιτησίας απασχόλησαν ιδιαίτερα την ημερίδα σε συνάρτηση με το εάν ο Πειραιάς, έδρα της μεγαλύτερης ναυτιλίας του κόσμου μπορεί να πάρει ένα μερίδιο αυτής της αγοράς.

Όπως είπε χαρακτηριστικά ο κ. Τιμαγένης για να αναπτυχθεί η ναυτική διαιτησία στον Πειραιά χρειάζεται υπομονή και επιμονή. Θα πρέπει πρόσθεσε η προσπάθεια να είναι συνεχής. Άλλωστε και το Λονδίνο κατέκτησε το ηγετικό ρόλο μέσα από διαδικασίες που κράτησαν αρκετά χρόνια. Αναφερόμενος στο νομικό πλαίσιο σημείωσε ότι το πλαίσιο με το οποίο λειτουργεί η διαιτησία στο ΝΕΕ δεν διαφέρει από τους διεθνείς κανόνες παρά σε ελάχιστα θέματα και υπογράμμισε την ανάγκη «επικοινωνίας» από πλευράς του ΝΕΕ του πλαισίου αυτού.

Γιατί το Λονδίνο είναι έδρα της διεθνούς διαιτησίας

Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ήταν η ομιλία του κ. Ιωάννη Τσατσά, προέδρου διαιτητών Λονδίνου ο οποίος αναφέρθηκε στο ρόλο της διαιτησίας στις ναυτιλιακές συμβάσεις αλλά αι στους λόγους που το Λονδίνο είναι έδρα της διεθνούς ναυτικής διαιτησίας.

Η πηγή της νομοθεσίας που διέπει την ναυτιλιακή διαιτησία στην Αγγλία είναι ο νόμος διαιτησίας του 1996 (Arbitration Act 1996) που ορίζει (σε ελεύθερη μετάφραση) ότι σκοπός της διαιτησίας είναι η δίκαιη διευθέτηση διαφορών από αμερόληπτο διαιτητικό δικαστήριο χωρίς περιττή καθυστέρηση ή επιβάρυνση, είπε ο κ. Τσατσάς.

Από τα τακτικά μέλη του LMAA, ( London Maritime Arbitrators Association) που είναι όλοι πεπειραμένοι επαγγελματίες διαιτητές, οι 20 έχουν - μεταξύ άλλων - νομική κατάρτιση, οι 10 εμπορική, 3 έχουν ιστορικό αξιωματικού γέφυρας και 2 καθαρά τεχνικό. Έτσι οι χρήστες έχουν μια ευρεία επιλογή από πρόσωπα και ειδικότητες.

Επί πλέον είναι εγγεγραμμένα άλλα περίπου 650 αρωγά μέλη, προερχόμενα από ευρύ φάσμα ναυτιλιακών κλάδων και ειδικοτήτων και απ' όλο τον κόσμο, οι οποίοι αν και δεν εξασκούν πρωτίστως το επάγγελμα του διαιτητού, είναι διαθέσιμοι για διορισμό, εφ' όσον φυσικά το επιτρέπει η σχετική σύμβαση.

Προκύπτει τώρα το ερώτημα, γιατί προτιμάται ο νόμος της Αγγλίας.

Πρώτον τα αγγλικά είναι χρόνια τώρα και εξακολουθούν να είναι η γλώσσα του διεθνούς εμπορίου.

Δεύτερον η Αγγλία κατείχε πρωτεύουσα θέση - επί αιώνες - στην εμπορική ναυτιλία, γεγονός που οδήγησε στην ανάπτυξη εκτεταμένης και εμβριθούς εμπορικής νομολογίας. Η αγγλική φιλοσοφία του δικαίου στηρίζεται επάνω στο δικαίωμα του συμβάλλεσθαι. Ο νόμος που απορρέει από αυτήν την αρχή, παρέχει μεγαλύτερη ευελιξία και προσαρμοστικότητα στις σύγχρονες περιστάσεις, συγκρινόμενος με άλλα συστήματα γραπτού και κωδικοποιημένου αστικού δικαίου. Εξελίχτηκε από τον συνδυασμό γραπτού και δεδικασμένου δικαίου, όπου υποθέσεις που εκδικάζονται δημόσια - και δεσμεύουν εφεξής τις αποφάσεις του δικαστηρίου - συγκροτούν αυτό που κοινώς ονομάζεται εθιμικό δίκαιο.

Όπως αντιλαμβάνεσθε ένας πολύ μεγάλος αριθμός υποθέσεων - χρόνια τώρα - έχει εκδικαστεί από το αγγλικό εμπορικό δικαστήριο, το οποίο έτσι απέκτησε την φήμη της εξειδίκευσης, αμεροληψίας και δικαιοσύνης που σήμερα χαίρει. Οι υποθέσεις αυτές έκτοτε, διεξάγονται από ειδικευμένους και πεπειραμένους δικαστές, οι οποίοι είναι εντελώς ανεξάρτητοι από κρατικές ή άλλες επιδράσεις και από δικηγόρους οι οποίοι φοίτησαν σε πανεπιστήμια που δημιουργήθηκαν για να καλύψουν την ζήτηση του συνεχώς επεκτεινόμενου εμπορίου. Αποτέλεσμα είναι ότι οι εμπορικές συμβάσεις σήμερα είναι προικισμένες από ένα πλούτο δεδικασμένων εννοιών, καθορισμένων δικαιωμάτων και υποχρεώσεων των συμβαλλομένων μερών και κανόνων ερμηνείας.

Αυτό παράλληλα παρέχει στους σημερινούς δικηγόρους την απαιτούμενη αυτοπεποίθηση να προβλέπουν την έκβαση κάποιας διαφωνίας και να συμβουλεύουν τους πελάτες των με κάποιο βαθμό βεβαιότητας.

Επιπρόσθετα, με την πάροδο του χρόνου, εξελίχτηκε μια κρίσιμη μάζα από ειδικούς ναυτιλιακούς εμπειρογνώμονες - διαφόρων κλάδων - οι οποίοι, ως μάρτυρες, βοηθούν το δικαστήριο και τους διαιτητές στις διαβουλεύσεις των επάνω σε υποθέσεις σύνθετες, τεχνικής ή άλλης ειδικευμένης φύσεως…

Αν και η ρόλος των μεσιτών ρυθμίστηκε το 1673 από μια νομοθετική πράξη του κοινοβουλίου, το Λονδίνο κατά πάσα πιθανότητα αναδείχτηκε σαν τόπος ναυτιλιακής διαιτησίας σαν επακόλουθο της ίδρυσης εκεί του ναυτιλιακού χρηματιστηρίου του Baltic. Η προέλευση του σημερινού Baltic ήταν το καφενείο που άνοιξε το 1744 με την ονομασία Virginia and Baltick.

Ξένοι πλοιοκτήτες και έμποροι - λίγο αργότερα - δέχτηκαν το Λονδίνο σαν ουδέτερο τόπο για την επίλυση διαφορών. Αντιπρόσωποι όλων των κλάδων της ναυτιλίας και του διεθνούς διακομιστικού εμπορίου μαζεύτηκαν εκεί και οι διαφωνίες τους συχνά επιλύονταν από πρεσβύτερους μεσίτες κατά τη διάρκεια κάποιου αποκαλούμενου «υγρού» γεύματος! Από την ανεπίσημη αυτή διαδικασία γεννήθηκε το LMAA.

Με την πάροδο του χρόνου, οι υποθέσεις έγιναν πιο σύνθετες, δικηγόροι άρχισαν να συμμετέχουν στις διαβουλεύσεις και θεσπίσθηκαν πιο επίσημες διαδικασίες. Κατά την γνώμη μου, με την αλλαγή της μορφής του Baltic (όπου αντικατεστάθησαν προσωπικές επαφές από συναλλαγές στις οθόνες) η γραπτή ρύθμιση και ρητοί όροι υποκατέστησαν την ανεπισημότητα.

Θα ήθελα να καταλήξω δίδοντας σας μερικά στοιχεία με αριθμούς.

Γνωρίζουμε ότι το 2007 έγιναν 2560 διορισμοί τακτικών μελών του LMAA. Αν λογαριάσει κανείς ότι στις περισσότερες υποθέσεις το κάθε από τα δυο συμβαλλόμενα μέρη διορίζει ένα διαιτητή, υπολογίζουμε ότι παραπέμφθηκαν σε διαιτησία τουλάχιστον 1280 υποθέσεις. Από αυτές σχεδόν τα 2/3 των αντιπάλων συμβιβάστηκαν προτού βγει απόφαση. Τελικά εξεδόθησαν 421 αποφάσεις (μειωμένες κατά τι από τις 450 το 2006), εκ των οποίων οι 42 κατόπιν ακροάσεως.

Σαν μέτρο συγκρίσεως 1005 αιτήσεις κατετέθησαν στο Εμπορικό Δικαστήριο του Λονδίνου και 128 στο Δικαστήριο του Ναυαρχείου (οι υποθέσεις του Ναυαρχείου είναι οι λεγόμενες «υγρές» και έχουν να κάνουν με συγκρούσεις, αβαρίες, σώστρα, ναυαγιαιρεσίες, άλλες ρυμουλκήσεις και τα σχετικά. Σημειωτέον ότι οι διαιτητές του LMAA γενικά δεν ασχολούνται με θέματα στο χώρο αυτό). Τελικά πραγματοποιήθηκαν 75 δίκες στο Εμπορικό Δικαστήριο και 7 στο Δικαστήριο του Ναυαρχείου.

Ο αριθμός των αποφάσεων που εξέδωσε κατά τα τελευταία 3 χρόνια το σωματείο ναυτιλιακών δικηγόρων της Νέας Υόρκης (SMS) (που είναι το επόμενο πιο δραστήριο κέντρο ναυτιλιακής διαιτησίας μετά από το Λονδίνο) διαφέρει από χρόνο σε χρόνο, αλλά φαίνεται - κατά μέσον όρο - να ήταν 25 αποφάσεις ετησίως.

Να σχεδιασθεί marketing plan

 

Από την πλευρά του ο κ. Τσαβλίρης αφού συμφώνησε με τον κ. Τιμαγένη στην άποψη ότι χρειάζεται χρόνος για την εμπέδωση ενός κλίματος αξιοπιστίας για την ελληνική ναυτική διαιτησία αναφέρθηκε ιδιαίτερα στο πως οι πλοιοκτήτες μπορεί να αντιμετωπίζουν το θέμα της διαιτησίας στην Ελλάδα.

Μεταξύ άλλων αναφέρθηκε σε μία σειρά λόγους που εμποδίζουν ενδεχομένως τους έλληνες πλοιοκτήτες να επιζητούν στις συμβάσεις που υπογράφουν να αναφέρεται ως έδρα της διαιτησίας ο Πειραιάς. Μεταξύ αυτών των λόγων ανέφερε, τις αμφιβολίες που διατυπώνονται για την επιτυχή συνέχιση του θεσμού, την έλλειψη εμπιστοσύνης που μπορεί να υπάρχει από ένα μέρος των πλοιοκτητών στην ελληνική δικαιοσύνη, την έλλειψη εμπειρίας σε διαιτησίες, τα κενά στο νομικό πλαίσιο.

Επίσης σύμφωνα με τον κ. Τσαβλίρη ορισμένοι άλλοι λόγοι έχουν σχέση με τους συνεργάτες των πλοιοκτητών, τους ναυλωτές, τα P&I Clubs και άλλους, οι οποίοι θα επιζητούν ένα «ουδέτερο» έδαφος για τη διαιτησία και το Λονδίνο προσφέρεται ως τέτοιο.

 

Στη συνέχεια ανέφερε και ορισμένα ανταγωνιστικά στοιχεία του Πειραιά όπως οι καθυστερήσεις και το αυξημένο κόστος της διαιτησίας στην Αγγλία, η είσοδος πολλών ξένων νομικών γραφείων στον Πειραιά τα τελευταία χρόνια κ.λπ. Επεσήμανε και τις κινήσεις άλλων διεθνών ναυτιλιακών κέντρων όπως π.χ. της Σιγκαπούρης το οποίο προβάλλει το μέτρο των εκπτώσεων στα ασφάλιστρα εάν ο πλοιοκτήτης δεχθεί διαιτησία στη Σιγκαπούρη κ.ά.

Ο κ. Τσαβλίρης πρότεινε να υπάρξει ένα marketing ή business plan για τη ανάπτυξη της διαιτησίας στον Πειραιά. Παράλληλα να επιστρατευθούν όλες οι δυνάμεις των φορέων της ναυτιλίας και της πολιτείας. Ενώ υπογράμμισε και αυτός με τη σειρά του ότι η διαδρομή θα είναι δύσκολη «θέλει υπομονή - επιμονή - και πολλή δουλειά».