Διαιτησία στον Πειραιά: Σκέψεις & προβληματισμοί

Το πάντα επίκαιρο θέμα της διαιτησίας στην Ελλάδα, αλλά και της ανάπτυξης του Πειραιά ως διαιτητικού κέντρου, απασχόλησε το διοικητικό συμβούλιο της WISTA Hellas με αποτέλεσμα τη διοργάνωση μιας συνάντησης - ημερίδας με το θέμα αυτό.

Κατά το χαιρετισμό της, η πρόωρος της WISTA, Μαρία Χριστίνα Κτηστάκη, δήλωσε ότι «ένας στόχος του σωματείου μας είναι η ενίσχυση της θέσης της γυναίκας στο χώρο της ναυτιλίας, κάτι το οποίο πιστεύουμε ότι μπορεί να υλοποιηθεί κυρίως μέσα από την ουσιαστική ενημέρωση σχετικά με τα τρέχοντα ναυτιλιακά θέματα αλλά και τη συνεχή, υψηλού επιπέδου, επιμόρφωση τους. Πιστεύουμε ότι η WISTA Hellas της οποίας τα μέλη αποτελούν αξιόλογες γυναίκες, επαγγελματίες του κλάδου, με υψηλό επίπεδο γνώσεων και μακρόχρονη εμπειρία στο χώρο της ναυτιλίας, μπορεί να κερδίσει μια θέση ισότιμη ανάμεσα στις διάφορες οργανώσεις και τα σωματεία του χώρου μας, ώστε να μπορέσει να συμβάλει δημιουργικά και αποτελεσματικά, τόσο στις εθνικές όσο και στις διεθνείς εξελίξεις της ναυτιλίας». Στο πλαίσιο των παραπάνω στόχων της WISTA εντάσσεται και η συζήτηση, το θέμα της οποίας παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς σχετίζεται με τη διαιτησία και τις εναλλακτικές επιλύσεις διαφορών στο μεγαλύτερο λιμάνι της χώρας. Όπως είναι ήδη γνωστό, οι προσπάθειες για την ανάπτυξη του Πειραιά ως διεθνούς ναυτιλιακού κέντρου με στόχο την παροχή υψηλού επιπέδου υπηρεσιών στη ναυτιλία οδήγησε, με αποκλειστικά ιδιωτική πρωτοβουλία, στην πρόσφατη ίδρυση της Ένωσης για τη Ναυτική Διαιτησία (Piraeus Association For Maritime Arbitration). Η Ένωση αποτελείται από ανώτατους δικαστικούς, πανεπιστημιακούς, πλοιοκτήτες, ναυτιλιακούς δικηγόρους, ναυπηγούς, τραπεζίτες και άλλες προσωπικότητες του ευρύτερου ναυτιλιακού χώρου.

Η άκρως ενδιαφέρουσα εισήγηση του κ. Παύλου Αβραμέα φιλοξενείται ακολούθως.

Η σύγχρονη τάση σε όλους τους τομείς της εμπορικής δραστηριότητας προς τις εναλλακτικές μορφές λύσης των διαφορών συνεχώς αυξάνεται, αλλά οι ασχολούμενοι με τη ναυτιλία έλυναν πάντοτε τις διαφορές τους με διαιτησία πολύ συχνότερα από ό,τι οι συναλλασσόμενοι σε άλλους επιχειρηματικούς κλάδους και διατηρούν πάντοτε την πρωτοκαθεδρία. Αυτό οφείλεται κυρίως στο ότι η ναυτιλία, από τη φύση της, έχει διεθνή χαρακτήρα και ως εκ τούτου δημιουργεί τις αντικειμενικές προϋποθέσεις απομάκρυνσης από τα εθνικά δίκαια και τα αντίστοιχα κρατικά δικαστήρια.

Όλοι όμως ξέρουμε ότι στη συντριπτική τους πλειοψηφία (περίπου 60-70%) οι ναυτικές διαιτησίες διεξάγονται στο Λονδίνο και μεταξύ αυτών εκείνες που αφορούν σε ελληνικά εφοπλιστικά συμφέροντα καταλήγουν σχεδόν αποκλειστικά εκεί. Οι λόγοι για τους οποίους το Λονδίνο συγκεντρώνει τόσο μεγάλο αριθμό διαιτησιών είναι ασφαλώς πολλοί, ανάμεσα τους όμως μπορούμε εύκολα να ξεχωρίσουμε τη μακροχρόνια δικαιοδοτική παράδοση που αποκτήθηκε τόσο χάρη στη σταθερότητα του δικαίου όσο και στο υψηλό επίπεδο των νομικών υπηρεσιών που προσέφερε ανέκαθεν η Αγγλία, και φυσικά στην εντυπωσιακή διάδοση της αγγλικής γλώσσας ως κοινού μέσου συνεννόησης μεταξύ των συναλλασσομένων.

Ειδικότερα, όμως, στις υποθέσεις που αφορούν στα ελληνικά εφοπλιστικά συμφέροντα, οι πρόσθετοι λόγοι για τους οποίους το Λονδίνο έχει, όπως είπαμε, σχεδόν την αποκλειστικότητα, είναι κατά τη γνώμη μου οι ακόλουθοι:

Εδώ και 3-4 χρόνια έχει αναληφθεί μια σοβαρή προσπάθεια, που αποβλέπει στο να γίνει ο Πειραιάς ένα εναλλακτικό κέντρο διεξαγωγής ναυτικών διαιτησιών. Πριν όμως σας μιλήσω γι' αυτό, θα ήθελα να απαντήσω σε δύο ερωτήματα που ασφαλώς θα μου θέσετε αν δεν το κάνω εγώ. Το πρώτο είναι «Ποια ωφέλεια θα προκύψει αν επιτευχθεί ο σκοπός;» και το δεύτερο «Τι έχει σήμερα αλλάξει από τα παραπάνω δεδομένα ώστε να δικαιολογείται η προσπάθεια;».

Το κέρδος που θα προκύψει συνίσταται στο γενικότερο όφελος που θα προκύψει για τη χώρα από την αναβάθμιση του νομικού της πολιτισμού και την αύξηση του κύρους της διεθνώς, σε έναν τομέα στον οποίο ήδη κατέχει τα οικονομικά σκήπτρα. Όσον αφορά τώρα στο δεύτερο ερώτημα, οι αλλαγές που έχουν γίνει στο χώρο που μας ενδιαφέρει μπορούν να συνοψιστούν ως εξής: Πρώτον: Οι γεωπολιτικές εξελίξεις έδωσαν τη δυνατότητα στον ελληνικό εφοπλισμό να επεκτείνει τις δραστηριότητες του στις ανατολικές και ασιατικές χώρες. Αυτή η επέκταση, σε συνδυασμό με μια σταθερά ευνοϊκή ναυλαγορά, έχουν διαμορφώσει τέτοιες συνθήκες που σε πολλές περατώσεις θέτουν τον Έλληνα εφοπλιστή σε θέση ισχύος απέναντι στον υποψήφιο ναυλωτή, ώστε να μπορεί να του επιβάλλει ορισμένους όρους που άλλοτε δεν ήταν σε θέση να το επιτύχει. Η ρήτρα διαιτησίας στον Πειραιά έχει σήμερα πολύ περισσότερες πιθανότητες να γίνει δεκτή από τους αντισυμβαλλομένους των Ελλήνων εφοπλιστών, ατ\ο ό,τι είχε στο παρελθόν. Δεύτερον: Είναι κοινώς παραδεκτό πως στην Ελλάδα υπάρχουν σήμερα καταξιωμένοι, έντιμοι και πεπειραμένοι άνθρωποι που μπορούν να πλαισιώσουν τις ναυτικές διαιτησίες στον Πειραιά, τόσο ως διαιτητές όσο και ως τεχνικοί και νομικοί σύμβουλοι των διαδίκων. Ανάμεσα σε αυτούς ασφαλώς περιλαμβάνονται, χωρίς περιορισμούς, και οι αλλοδαποί, όχι μόνον όσοι με την ελεύθερη διακίνηση προσώπων και υπηρεσιών στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν εγκατασταθεί και προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στον Πειραιά, αλλά και όσοι άλλοι συνδέονται παραδοσιακά ή επαγγελματικά με τον ελληνικό εφοπλισμό.

Ενόψει αυτού του κλίματος που έχει διαμορφωθεί, ένας κύκλος ενδιαφερομένων προσώπων με τη βοήθεια της Ελληνικής Ένωσης Ναυτιλιακών Δικηγόρων (ΕΕΝΔ) προχώρησε στη σύνταξη κανόνων ναυτικής διαιτησίας, οι οποίοι αφού έτυχαν μακράς επεξεργασίας από δικαστικούς, ακαδημαϊκούς και επιχειρηματικούς κύκλους, έγιναν ευρύτερα αποδεκτοί και παρουσιάστηκαν ως Κανόνες Ναυτικής Διαιτησίας (2003) της ΕΕΝΔ. Στη συνέχεια, με τη στήριξη του διευρυμένου πλέον κύκλου των ενδιαφερομένων, η ΕΕΝΔ πρωτοστάτησε στη σύσταση, το 2005, του σωματείου που εδρεύει στον Πειραιά, με την επωνυμία Ένωση για τη Ναυτική Διαιτησία (η Ένωση), της οποίας ιδρυτικά μέλη είναι πρώην ανώτατοι δικαστικοί, πανεπιστημιακοί, τραπεζίτες, επιχειρηματίες και δικηγόροι, που καθένας στον τομέα του έχει ασχοληθεί με τα θέματα της ναυτιλίας. Η Ένωση υιοθέτησε τους παραπάνω κανόνες οι οποίοι ονομάζονται πλέον Κανόνες Ναυτικής Διαιτησίας της Ένωσης για τη Ναυτική Διαιτησία (οι Κανόνες) και οι οποίοι, με μικρές πρόσφατες τροποποιήσεις, αποτελούν ήδη τους κανόνες βάσει των οποίων θα διεξάγονται οι ναυτικές διαιτησίες στον Πειραιά, όσων συναλλασσομένων θέλουν να προσφύγουν σε διαιτησία υπό την αιγίδα της Ένωσης.

Οι Κανόνες ακολουθούν τις πιο σύγχρονες αντιλήψεις στα θέματα της 3ά ad hoc διαιτησίας, έχοντας λάβει υπόψη τους αντίστοιχους κανόνες άλλων ενώσεων που με επιτυχία ασκούν ναυτικές διαιτησίες. Εκείνο όμως που πρέπει ιδιαίτερα να τονιστεί είναι ότι οι Κανόνες συμπληρώνονται αpό τον πρότυπο νόμο της UNCITRAL για τη Διεθνή Εμπορική Διαιτησία, όπως έχει υιοθετηθεί ως εσωτερικό μας δίκαιο με το νόμο 2735/1999. Όπως ήδη έκανα μνεία, αυτό σημαίνει ότι στην ουσία οι Κανόνες αποδεσμεύονται από τις διατάξεις του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, δηλαδή του τμήματος εκείνου του εγχωρίου δικαίου που απωθεί τους ξένους συναλλασσόμενους από το να δεχτούν διαιτησία στην Ελλάδα και τους μεταφέρει στο διεθνές νομοθετικό πλαίσιο, που αποτελεί ασφαλές και οικείο περιβάλλον για όλους τους συναλλασσομένους. Η διαιτησία των Κανόνων έχει μεν έδρα τον Πειραιά, αλλά δεν είναι «ελληνική διαιτησία» με τη στενή έννοια του όρου. Συνεπώς, τα κύρια χαρακτηριστικά των Κανόνων είναι ότι οι διάδικοι μπορούν ελεύθερα να ορίζουν το διαιτητή ή τους διαιτητές τους, ημεδαπούς ή αλλοδαπούς, να εκπροσωπούνται από δικηγόρους της επιλογής τους, ημεδαπούς ή αλλοδαπούς, να επιλέγουν τη γλώσσα στην οποία θα διεξαχθεί η διαιτησία καθώς και το εφαρμοστέο ουσιαστικό δίκαιο που θα διέπει τη διαφορά τους ακόμη και να επιλέξουν τόπο διεξαγωγής της διαδικασίας διαφορετικό από τον Πειραιά.

Αν το επιθυμούν ή διαφωνούν μεταξύ τους για την επιλογή του μοναδικού ή του τρίτου διαιτητού, τότε ο πρόεδρος της Ένωσης τον επιλέγει από τον κατάλογο των τακτικών μελών της. Εκείνο όμως που καθιστά τη διαιτησία των Κανόνων ιδιαίτερα ελκυστική είναι η ταχύτητα διεξαγωγής της διαδικασίας και το ανταγωνιστικό κόστος. Προβλέπονται προθεσμίες που εξασφαλίζουν γρήγορη διαδικασία αποκλείοντας αδικαιολόγητες παρελκύσεις, και με την πρόσφατη τροποποίηση που αφορά στον περιορισμό του κόστους και των δαπανών, όσοι προσφύγουν στη διαιτησία της Ένωσης θα γνωρίζουν εκ προοιμίου το ανώτατο ποσό που θα υποχρεωθούν να δαπανήσουν για να έχουν μια απόφαση σε σύντομο χρονικό διάστημα. Και φυσικά, το ποσό αυτό θα είναι σημαντικά κατώτερο από το αντίστοιχο το οποίο θα δαπανούσαν εάν επέλεγαν ένα από τα γνωστά κέντρα, όπως Λονδίνο, Παρίσι, Νέα Υόρκη κ.ά. Οι Κανόνες στην τελική τους μορφή σύντομα θα δημοσιευτούν στην ιστοσελίδα της Ένωσης, η οποία είναι www.mararbpiraeus.eu. Αντιλαμβάνομαι ότι εύλογα μπορεί να διερωτηθεί κανείς: «Μα μπορεί ο Πειραιάς να ανταγωνιστεί το Λονδίνο σαν κέντρο διεθνών διαιτησιών;». Πριν απαντήσω στο ερώτημα αυτό, επιτρέψτε μου να σας πληροφορήσω ότι οι μέχρι σήμερα, ανεπίσημες μεν, αλλά συγκεκριμένες επαφές μας και ανταλλαγές απόψεων με κύκλους και πρόσωπα που μπορούν να μεταφέρουν το κλίμα το οποίο θα συναντήσουμε, είναι ενθαρρυντικές. Η πρόταση μας αντιμετωπίζεται, κατ' αρχήν, σαν μια εναλλακτική λύση στο αδιέξοδο που έχει δημιουργηθεί από την υπερβολική σώρευση διαιτησιών στο Λονδίνο, σώρευση η οποία καταλήγει σε δυσφορία, η οποία με τη σειρά της κλονίζει την εμπιστοσύνη των συναλλασσομένων στη διαιτησία ως μέσο επίλυσης των διαφορών τους. Ήδη, σημειώνεται τάση στα P & I Clubs να προσφέρουν χαμηλότερες ασφαλιστικές εισφορές σε μέλη τους που αποδέχονται περιφερειακές διαιτησίες αντί διαιτησίας Λονδίνου, λόγω του υψηλού κόστους της τελευταίας.

Έτσι, η απάντηση στο παραπάνω ερώτημα είναι ότι κανείς δεν φαντάζεται ότι θα ανταγωνιστεί ούτε το Λονδίνο ούτε κανένα άλλο ναυτιλιακό κέντρο. Μπροστά στα αδιέξοδα που αντιμετωπίζουν τα κέντρα αυτά προτείνουμε μια εναλλακτική και συμπληρωματική λύση. Λύση ταχύτερη και ασφαλώς φθηνότερη, που τονώνει την πεποίθηση των συναλλασσόμενων πως η διαιτησία ήταν και παραμένει το προσφορότερο μέσο επίλυσης των ναυτιλιακών διαφορών.

Επιφυλακτικότητα ασφαλώς υπάρχει ακόμη, αλλά είναι βέβαιο ότι θα αντικατασταθεί με αποδοχή όταν γίνουν οι πρώτες διαιτησίες στον Πειραιά και οι ενδιαφερόμενοι αξιολογήσουν τόσο την ποιότητα των προσφερόμενων υπηρεσιών όσο και το ανταγωνιστικό τους κόστος. Χρειάζεται μεγαλύτερη προβολή της προσπάθειας που έχουμε αναλάβει, η οποία μπορεί να γίνει μέσα από συνέδρια, σεμινάρια, διαλέξεις κ.λπ., αλλά κυρίως χρειάζεται εμείς οι ίδιοι, ως Έλληνες, να αποβάλουμε την παραδοσιακή δυσπιστία που επιδεικνύουμε μεταξύ μας.